Referentiekader voor Digitale Wijkinfrastructuur

Inleiding

Het NLZVE Referentiekader voor Digitale Wijkinfrastructuur biedt een solide fundament voor het selecteren, implementeren en beheren van digitale oplossingen binnen zorgzame gemeenschappen. Dit referentiekader fungeert als een leidraad voor buurt- en wijkinitiatieven die streven naar passende lokale, transparante en efficiënte IT-systemen, waarbij afhankelijkheid of lock-in van gesloten of propriëtaire oplossingen wordt vermeden.

Dit referentiekader biedt een gestructureerde aanpak voor het beschrijven, evalueren en integreren van open, toegankelijke en herbruikbare IT-oplossingen. Door te werken met gemeenschappelijke taal, functiedomeinen en standaarden, kunnen buurt- en wijkinitiatieven beter geïnformeerde keuzes maken op basis van kennis en ervaring uit een breder netwerk van zorgzame gemeenschappen.

Dit referentiekader is ontwikkeld vanuit het handvest Digitaal Geïntegreerde Gemeenschapszorg (D-ICC). Bij de ontwikkeling wordt daarnaast rekening gehouden met de visie van de Nederlandse overheid op gegevensuitwisseling en databeschikbaarheid. Er wordt voldaan aan relevante wettelijke kaders zoals de Wet elektronische gegevensuitwisseling in de zorg (Wegiz) en de Europese Ruimte voor Gezondheidsgegevens (EHDS). Het referentiekader combineert technische innovaties met maatschappelijke waarden zoals privacy, inclusiviteit en regie over eigen gegevens.

Doel van dit referentiekader

Het NLZVE Referentiekader voor Digitale Wijkinfrastructuur helpt bij:

Creëren van een gemeenschappelijke taal en begrippenkader
Bevorderen van uitwisselbaarheid door middel van open standaarden
Borgen van openheid en transparantie in technologiekeuzes
Vergemakkelijken van adoptie en implementatie van open standaarden
Ondersteunen van gebruikers, ontwikkelaars en beleidsmakers
Faciliteren van onderlinge koppelingen tussen applicaties
Bieden van een raamwerk voor het beschrijven van functionaliteiten

In de volgende hoofdstukken worden de kernprincipes, benadering, functieraamwerk en standaarden verder toegelicht.

Kernprincipes

Het referentiekader is gebaseerd op de volgende principes:

Lokaliteit – IT-oplossingen kiezen en implementeren passend bij de behoeften van lokale gebruikers
Waarden - (pre-concurrentieel) samenwerken vanuit een netwerk, gezamenlijke regie
Open Standaarden – Vervangbaarheid en interoperabiliteit via gestandaardiseerde koppelvlakken
Modulariteit – Flexibele componenten die eenvoudig zijn te combineren, uit te breiden of te vervangen
Privacy & Beveiliging – Gebruikersdata wordt beschermd met passende maatregelen
Gemeenschapsgerichtheid – Functies en implementaties sluiten aan bij D-ICC principes
Gedeelde terminologie – Eenduidige beschrijving van functionaliteiten in gemeenschappelijke taal

Benadering

Het referentiekader hanteert een benadering die gebaseerd is op de volgende uitgangspunten:

Gebruikersgestuurd - De behoeften van eindgebruikers staan centraal
Waardegericht - Het ondersteunt maatschappelijke en sociale waarden
Lagenmodel - Onderscheid tussen gebruikerslaag, applicatielaag, gegevenslaag en infrastructuurlaag
Federatief model - Decentrale organisatie met lokale autonomie en centrale afspraken
Evolutionair - Stapsgewijze ontwikkeling en implementatie
Open ecosysteem - Stimuleren van diversiteit aan oplossingen die samenwerken via standaarden

Raamwerk voor Functiebeschrijving

Om een consistente aanpak te bieden voor het beschrijven en vergelijken van functionaliteiten van verschillende applicaties, hanteert dit referentiekader een gestandaardiseerd raamwerk voor functiebeschrijving. Dit raamwerk is ontwikkeld om zowel technische als niet-technische stakeholders te ondersteunen bij het begrijpen, selecteren en integreren van toepassingen.

Het raamwerk bestaat uit verschillende dimensies die samen een holistische beschrijving van functionaliteiten mogelijk maken. Voor de volledige methodiek, zie de Methodiek-Functiebeschrijving.

Functionele Domeinen

Functionaliteiten worden gecategoriseerd in de volgende functionele domeinen:

Functioneel domein	Beschrijving
Communicatie	Functionaliteiten gericht op het uitwisselen van informatie tussen verschillende actoren
Coördinatie	Functionaliteiten gericht op het organiseren en afstemmen van activiteiten
Documentatie	Functionaliteiten gericht op het vastleggen en beheren van informatie
Monitoring	Functionaliteiten gericht op het volgen van voortgang en resultaten
Matching	Functionaliteiten gericht op het koppelen van vraag en aanbod
Gemeenschapsvorming	Functionaliteiten gericht op het versterken van sociale cohesie
Besluitvorming	Functionaliteiten gericht op gezamenlijke besluitvorming

Gebruikersrollen

Voor elke functionaliteit is het belangrijk te bepalen welke gebruikersrollen ermee werken:

Rol	Beschrijving
Zorgvrager	De persoon die zorg of ondersteuning ontvangt
Mantelzorger	Informele zorgverlener uit de directe omgeving
Vrijwilliger	Persoon die vrijwillig hulp biedt
Coördinator	Persoon die activiteiten coördineert
Zorgprofessional	Professionele zorgverlener
Gemeenschapsbestuurder	Bestuurder van een gemeenschapsinitiatief

D-ICC Alignment

Een belangrijke dimensie is de mate waarin functionaliteiten aansluiten bij de principes van Digitaal Geïntegreerde Gemeenschapszorg (D-ICC):

D-ICC Principe	Evaluatie
Gelijkwaardigheid	In hoeverre faciliteert de functionaliteit gelijkwaardige samenwerking?
Samen besturen	In hoeverre ondersteunt de functionaliteit gedeelde verantwoordelijkheid?
Sleutelprincipes	In hoeverre bevordert de functionaliteit nabijheid, vertrouwen en eigenaarschap?
Sociale basisinfrastructuur	In hoeverre versterkt de functionaliteit de sociale infrastructuur?

Componenten en Open Standaarden

Overzicht van de belangrijkste componenten

Op basis van de functie-inventarisatie van huidige applicaties zijn de volgende kerncomponenten geïdentificeerd:

Component	Functioneel domein	Beschrijving
Netwerk- en contactbeheer	Netwerken	Beheer van betrokkenen en hun contactgegevens
Agenda en taakplanning	Coördinatie	Planning en coördinatie van activiteiten en taken
Berichtenuitwisseling	Communicatie	Veilige uitwisseling van berichten tussen betrokkenen
Dossier- en documentbeheer	Documentatie	Veilig vastleggen en delen van informatie
Matching-systeem	Matching	Koppelen van hulpvraag en -aanbod
Gemeenschapsplatform	Gemeenschapsvorming	Faciliteren van gemeenschapsactiviteiten

Relevante standaarden per component

Component	Relevante standaarden
Netwerk- en contactbeheer	vCard, FHIR Patient Directory, HL7 FHIR
Agenda en taakplanning	iCalendar, RFC 5545, CalDAV, FHIR Scheduling
Berichtenuitwisseling	XMPP, SMTP, WebRTC, Matrix
Dossier- en documentbeheer	HL7 FHIR, MedMij, IHE XDS
Matching-systeem	Open Badges, Schema.org
Gemeenschapsplatform	ActivityPub, OpenSocial

Interoperabiliteitsvoorzieningen

Deze voorzieningen faciliteren veilige en efficiënte gegevensuitwisseling tussen zorgsystemen.

Interoperabiliteitsvoorzieningen voor zorggegevens

FHIR en HL7 – Internationale standaarden voor zorggegevensuitwisseling
MedMij – Afsprakenstelsel voor veilige en gestandaardiseerde uitwisseling van persoonlijke gezondheidsgegevens tussen zorgverleners en PGO's
HTI (Health Tools Interoperability) – Standaard voor veilige en gestandaardiseerde koppeling tussen zorg- en e-health tools
Koppeltaal – Standaard voor e-health integraties binnen GGZ en welzijnszorg
Nuts – Gedecentraliseerde infrastructuur voor veilige gegevensuitwisseling
LSP (AORTA) – Landelijk Schakelpunt voor medische gegevensuitwisseling

Interoperabiliteitsvoorzieningen voor gemeenschapsfuncties

Voor de specifieke functies die veel voorkomen in gemeenschapsapplicaties, zijn de volgende interoperabiliteitsvoorzieningen relevant:

Agenda-integratie – Standaarden voor het koppelen van verschillende agendasystemen
Contactbeheer-integratie – Standaarden voor het uitwisselen van contactgegevens
Berichtenintegratie – Standaarden voor het koppelen van berichtensystemen

Geanalyseerde Applicaties

In het kader van het referentiekader zijn verschillende applicaties geanalyseerd met behulp van het raamwerk voor functiebeschrijving. Gedetailleerde rapportages zijn beschikbaar via de links hieronder:

Workflows & Implementatiegidsen

Praktische implementaties van het referentiekader, inclusief gebruikte interoperabiliteitsvoorzieningen.

Workflows op individueel niveau

🏗️ Workflow: Workflow-Zorgcoordinatie
🏗️ Workflow: Workflow-Informatie-Delen
🏗️ Workflow: Workflow-PGO-Integratie

Workflows op gemeenschapsniveau

🏗️ Workflow: Workflow-Anonieme-Vragenlijst
🏗️ Workflow: Workflow-Gemeenschapsplatform-Integratie
🏗️ Workflow: Workflow-Vrijwilligersmatching

Gap-analyse en Toekomstige Ontwikkelingen

Op basis van de analyse van applicaties zijn de volgende hiaten geïdentificeerd die aandacht behoeven:

Gemeenschapsbrede coördinatie: Huidige applicaties richten zich vaak op individuele zorgvragers, terwijl er behoefte is aan functionaliteit voor gemeenschapsbrede coördinatie.

Vrijwilligersmatching op gemeenschapsniveau: Er is behoefte aan betere systemen voor het werven, matchen en beheren van vrijwilligers op gemeenschapsniveau.

Integratie tussen individuele en gemeenschapssystemen: Betere koppelingen tussen systemen gericht op individuele zorgvragen en gemeenschapsbrede systemen.

Besluitvormingstools voor gemeenschappen: Functionaliteit voor democratische besluitvorming binnen gemeenschappen is onderontwikkeld.

Standaardisatie van gemeenschapsfuncties: Er is behoefte aan meer standaardisatie van functionaliteiten die specifiek zijn voor gemeenschapsplatforms, zoals vrijwilligerswerving en activiteitenplanning.

Privacy-vriendelijke gegevensuitwisseling: Verdere ontwikkeling van standaarden en implementaties voor privacy-vriendelijke gegevensuitwisseling tussen formele en informele zorg.

Standaarden en Relaties

Een overzicht en diagram van de standaarden en hoe ze met elkaar samenhangen.

Diagram: Interoperabiliteitsvoorzieningen en standaarden

[Hier komt een diagram dat de relaties tussen verschillende standaarden visualiseert]

Wanneer gebruik je welke standaard?

Gebruiksscenario	Aanbevolen standaard	Toelichting
Uitwisseling zorggegevens	HL7 FHIR	Internationale standaard voor zorggegevensuitwisseling
Koppeling met PGO's	MedMij	Nederlands afsprakenstelsel voor gegevensuitwisseling met PGO's
Authenticatie en autorisatie	OAuth2, OpenID Connect	Breed gedragen standaarden voor toegangsbeheer
Agenda-integratie	iCalendar, CalDAV	Standaarden voor agendabeheer en -synchronisatie
Adresboek-integratie	vCard, CardDAV	Standaarden voor contactgegevensbeheer
Berichtenuitwisseling	XMPP, Matrix	Open standaarden voor real-time communicatie
Decentrale gegevensuitwisseling	Nuts	Nederlandse standaard voor gedecentraliseerde zorgcommunicatie

Codevoorbeelden & Referentie-implementaties

Voorbeelden van implementaties en code-snippets om de integratie van standaarden te vergemakkelijken.

FHIR Questionnaire + OAuth2

<syntaxhighlight lang="javascript"> // Voorbeeld van FHIR Questionnaire met OAuth2 authenticatie const getFHIRQuestionnaire = async (questionnaireId) => {

 const tokenResponse = await fetch('https://auth-server.example/token', {
   method: 'POST',
   headers: { 'Content-Type': 'application/x-www-form-urlencoded' },
   body: 'grant_type=client_credentials&client_id=example-client&client_secret=example-secret'
 });
 
 const { access_token } = await tokenResponse.json();
 
 const questionnaireResponse = await fetch(`https://fhir-server.example/Questionnaire/${questionnaireId}`, {
   headers: { 'Authorization': `Bearer ${access_token}` }
 });
 
 return questionnaireResponse.json();

}; </syntaxhighlight>

PGO-integratie met MedMij

<syntaxhighlight lang="javascript"> // Voorbeeld van MedMij OAuth2 flow voor PGO-integratie const startMedMijAuthorization = () => {

 const clientId = 'example-client-id';
 const redirectUri = 'https://app.example/callback';
 const scope = 'patient/*.read';
 const state = generateRandomState();
 
 // Sla state op om CSRF-aanvallen te voorkomen
 sessionStorage.setItem('oauth_state', state);
 
 const authUrl = `https://medmij-auth.example/authorize?` +
   `response_type=code&` +
   `client_id=${encodeURIComponent(clientId)}&` +
   `redirect_uri=${encodeURIComponent(redirectUri)}&` +
   `scope=${encodeURIComponent(scope)}&` +
   `state=${encodeURIComponent(state)}`;
   
 window.location.href = authUrl;

}; </syntaxhighlight>

Agenda-integratie met iCalendar

<syntaxhighlight lang="javascript"> // Voorbeeld van het genereren van een iCalendar bestand const generateICalEvent = (event) => {

 const { title, startTime, endTime, location, description } = event;
 
 // Converteer naar iCalendar datumformaat
 const formatDate = (date) => {
   return date.toISOString().replace(/[-:]/g, ).split('.')[0] + 'Z';
 };
 
 const icalData = [
   'BEGIN:VCALENDAR',
   'VERSION:2.0',
   'PRODID:-//hacksw/handcal//NONSGML v1.0//EN',
   'BEGIN:VEVENT',
   `UID:${Math.random().toString(36).substring(2)}@example.com`,
   `DTSTAMP:${formatDate(new Date())}`,
   `DTSTART:${formatDate(startTime)}`,
   `DTEND:${formatDate(endTime)}`,
   `SUMMARY:${title}`,
   `LOCATION:${location || }`,
   `DESCRIPTION:${description || }`,
   'END:VEVENT',
   'END:VCALENDAR'
 ].join('\r\n');
 
 return icalData;

}; </syntaxhighlight>

Monitoring en Compliance

Richtlijnen en tools voor het bewaken van gegevensuitwisseling en het naleven van wetgeving.

Logging en monitoring

Voor goede monitoring van digitale wijkinfrastructuur is het belangrijk om:

Toegang tot gegevens te loggen
Gebruikersactiviteit te monitoren
Prestaties en beschikbaarheid te bewaken
Incidenten systematisch te registreren

Compliance met wetgeving

Bij implementatie moet rekening worden gehouden met:

Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)
Wet elektronische gegevensuitwisseling in de zorg (Wegiz)
Europese eIDAS-verordening
Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO)

Toestemmingsbeheer

Duidelijke procedures en technische implementaties voor:

Het vastleggen van toestemmingen
Het intrekken van toestemmingen
Gebruikersinzage in verleende toestemmingen
Gespecificeerde toestemmingen per gegevenssoort

Zie Ook

Categorie:Digitale Wijkinfrastructuur Categorie:Referentiekader