Editing NLZVE referentiekader

= Referentiekader voor Digitale Wijkinfrastructuur =

== Inleiding ==

Het NLZVE Referentiekader voor Digitale Wijkinfrastructuur biedt een fundament voor het kiezen, implementeren en beheren van digitale oplossingen voor en door zorgzame gemeenschappen. Dit referentiekader fungeert als een leidraad voor buurt-, wijk- en dorpsinitiatieven die streven naar passende lokale, transparante, open en efficiënte IT-systemen, waarbij afhankelijkheid en/of lock-in van gesloten en/of propriëtaire oplossingen wordt vermeden.

Dit referentiekader biedt een gestructureerde aanpak voor het beschrijven, evalueren en integreren van open, toegankelijke en herbruikbare IT-oplossingen. Door te werken met gemeenschappelijke taal, functionele domeinen en standaarden, kunnen buurt- en wijkinitiatieven beter geïnformeerde keuzes maken op basis van kennis en ervaring uit een breed netwerk van zorgzame gemeenschappen.

Dit referentiekader is ontwikkeld vanuit het handvest Digitaal Geïntegreerde Gemeenschapszorg (D-ICC). Bij de ontwikkeling wordt daarnaast rekening gehouden met de visie van de Nederlandse overheid op gegevensuitwisseling en databeschikbaarheid. Er wordt voldaan aan relevante wettelijke kaders zoals de Wet elektronische gegevensuitwisseling in de zorg (Wegiz) en de Europese Ruimte voor Gezondheidsgegevens (EHDS). Het referentiekader combineert technische innovaties met maatschappelijke waarden zoals privacy, inclusiviteit en regie over eigen gegevens.

=== Doel van dit referentiekader ===

Het NLZVE Referentiekader voor Digitale Wijkinfrastructuur helpt bij het:

* creëren van een gemeenschappelijke taal en begrippenkader;
* bevorderen van uitwisselbaarheid door middel van open standaarden;
* borgen van openheid en transparantie in technologiekeuzes;
* vergemakkelijken van adoptie en implementatie van open standaarden;
* ondersteunen van gebruikers, ontwikkelaars en beleidsmakers;
* faciliteren van onderlinge koppelingen tussen applicaties;
* bieden van een raamwerk voor het beschrijven van functionaliteiten.

In de volgende hoofdstukken worden de kernprincipes, benadering, het raamwerk voor het beschrijven van functionaliteit en standaarden verder toegelicht.

== Kernprincipes ==

Het referentiekader is gebaseerd op de volgende principes:

* '''lokaliteit''' – IT-oplossingen kiezen en implementeren passend bij de behoeften van lokale gebruikers;
* '''waarden''' - (pre-concurrentieel) samenwerken vanuit een netwerk, gezamenlijke regie;
* '''open Standaarden''' – vervangbaarheid en interoperabiliteit via gestandaardiseerde koppelvlakken;
* '''modulariteit''' – flexibele componenten die eenvoudig zijn te combineren, uit te breiden of te vervangen;
* '''privacy & Beveiliging''' – gebruikersdata wordt beschermd met passende maatregelen;
* '''gemeenschapsgerichtheid''' – functies en implementaties sluiten aan bij D-ICC principes;
* '''gedeelde terminologie''' – eenduidige beschrijving van functionaliteiten in gemeenschappelijke taal.

== Benadering ==

Het referentiekader hanteert een benadering die gebaseerd is op de volgende uitgangspunten:

* '''gebruikersgestuurd''' - de behoeften van eindgebruikers staan centraal;
* '''waardegericht''' - het ondersteunt maatschappelijke en sociale waarden;
* '''lagenmodel''' - onderscheid tussen gebruikerslaag, applicatielaag, gegevenslaag en infrastructuurlaag;
* '''federatief model''' - decentrale organisatie met lokale autonomie en centrale afspraken;
* '''evolutionair''' - stapsgewijze ontwikkeling en implementatie;
* '''open ecosysteem''' - stimuleren van diversiteit aan oplossingen die samenwerken via standaarden.

== Raamwerk voor het beschrijven van functionaliteit ==

Om een consistente aanpak te bieden voor het beschrijven en vergelijken van de functionaliteiten van verschillende applicaties, hanteert dit referentiekader een gestandaardiseerd raamwerk voor het beschrijven van functionaliteit. Dit raamwerk is ontwikkeld om zowel technische als niet-technische betrokkenen te ondersteunen bij het begrijpen, kiezen en integreren van toepassingen.

Het raamwerk bestaat uit verschillende dimensies die samen een holistische beschrijving van functionaliteiten mogelijk maken. Voor de volledige methodiek, zie de [[Methodiek Functiebeschrijving|Methodiek-Functiebeschrijving]].

=== Functionele Domeinen ===

Functionaliteiten worden gecategoriseerd in de volgende functionele domeinen:

{| class="wikitable"
|-
! Functioneel domein !! Beschrijving
|-
| Communicatie || Functionaliteiten gericht op het uitwisselen van informatie tussen verschillende actoren
|-
| Coördinatie || Functionaliteiten gericht op het organiseren en afstemmen van activiteiten
|-
| Documentatie || Functionaliteiten gericht op het vastleggen en beheren van informatie
|-
| Monitoring || Functionaliteiten gericht op het volgen van voortgang en resultaten
|-
| Matching || Functionaliteiten gericht op het koppelen van vraag en aanbod
|-
| Gemeenschapsvorming || Functionaliteiten gericht op het versterken van sociale cohesie
|-
| Besluitvorming || Functionaliteiten gericht op gezamenlijke besluitvorming
|}

=== Gebruikersrollen ===

Voor elke functionaliteit is het belangrijk te bepalen welke gebruikersrollen ermee werken:

{| class="wikitable"
|-
! Rol !! Beschrijving
|-
| Zorgvrager || De persoon die zorg of ondersteuning ontvangt
|-
| Mantelzorger || Informele zorgverlener uit de directe omgeving
|-
| Vrijwilliger || Persoon die vrijwillig hulp biedt
|-
| Coördinator || Persoon die activiteiten coördineert
|-
| Zorgprofessional || Professionele zorgverlener
|-
| Gemeenschapsbestuurder || Bestuurder van een gemeenschapsinitiatief
|}

=== D-ICC Alignment ===

Een belangrijke dimensie is de mate waarin functionaliteiten aansluiten bij de principes van Digitaal Geïntegreerde Gemeenschapszorg (D-ICC):

{| class="wikitable"
|-
! D-ICC Principe !! Evaluatie
|-
| Gelijkwaardigheid || In hoeverre faciliteert de functionaliteit gelijkwaardige samenwerking?
|-
| Samen besturen || In hoeverre ondersteunt de functionaliteit gedeelde verantwoordelijkheid?
|-
| Sleutelprincipes || In hoeverre bevordert de functionaliteit nabijheid, vertrouwen en eigenaarschap?
|-
| Sociale basisinfrastructuur || In hoeverre versterkt de functionaliteit de sociale infrastructuur?
|}

== Componenten en Open Standaarden ==

=== Overzicht van de belangrijkste componenten ===

Op basis van de functie-inventarisatie van huidige applicaties zijn de volgende kerncomponenten geïdentificeerd:

{| class="wikitable"
|-
! Component !! Functioneel domein !! Beschrijving
|-
| Netwerk- en contactbeheer || Netwerken || Beheer van betrokkenen en hun contactgegevens
|-
| Agenda en taakplanning || Coördinatie || Planning en coördinatie van activiteiten en taken
|-
| Berichtenuitwisseling || Communicatie || Veilige uitwisseling van berichten tussen betrokkenen
|-
| Dossier- en documentbeheer || Documentatie || Veilig vastleggen en delen van informatie
|-
| Matching-systeem || Matching || Koppelen van hulpvraag en -aanbod
|-
| Gemeenschapsplatform || Gemeenschapsvorming || Faciliteren van gemeenschapsactiviteiten
|}

=== Relevante standaarden per component ===

{| class="wikitable"
|-
! Component !! Relevante standaarden
|-
| Netwerk- en contactbeheer || vCard, FHIR Patient Directory, HL7 FHIR
|-
| Agenda en taakplanning || iCalendar, RFC 5545, CalDAV, FHIR Scheduling
|-
| Berichtenuitwisseling || XMPP, SMTP, WebRTC, Matrix
|-
| Dossier- en documentbeheer || HL7 FHIR, MedMij, IHE
|-
| Matching-systeem || Open Badges, Schema.org
|-
| Gemeenschapsplatform || ActivityPub, OpenSocial
|}

== Interoperabiliteitsvoorzieningen ==

Deze voorzieningen faciliteren veilige en efficiënte gegevensuitwisseling tussen zorgsystemen.

=== Interoperabiliteitsvoorzieningen voor zorggegevens ===

* '''FHIR en HL7''' – Internationale standaarden voor zorggegevensuitwisseling
* '''MedMij''' – Afsprakenstelsel voor veilige en gestandaardiseerde uitwisseling van persoonlijke gezondheidsgegevens tussen zorgverleners en PGO's
* '''HTI (Health Tools Interoperability)''' – Standaard voor veilige en gestandaardiseerde koppeling tussen zorg- en e-health tools
* '''Koppeltaal''' – Standaard voor e-health integraties binnen GGZ en welzijnszorg
* '''Nuts''' – Gedecentraliseerde infrastructuur voor veilige gegevensuitwisseling
* '''LSP (AORTA)''' – Landelijk Schakelpunt voor medische gegevensuitwisseling

=== Interoperabiliteitsvoorzieningen voor gemeenschapsfuncties ===

Voor de specifieke functies die veel voorkomen in gemeenschapsapplicaties, zijn de volgende interoperabiliteitsvoorzieningen relevant:

* '''Agenda-integratie''' – Standaarden voor het koppelen van verschillende agendasystemen
* '''Contactbeheer-integratie''' – Standaarden voor het uitwisselen van contactgegevens
* '''Berichtenintegratie''' – Standaarden voor het koppelen van berichtensystemen

== Geanalyseerde Applicaties ==

In het kader van het referentiekader zijn verschillende applicaties geanalyseerd met behulp van het raamwerk voor functiebeschrijving. Gedetailleerde rapportages zijn beschikbaar via de links hieronder:

* [[TimeSteps (Amulet)|Analyse-TimeSteps]]
* [[OZO Verbindzorg|Analyse-OZO-Verbindzorg]]
* [[GebiedOnline|Analyse-GebiedOnline]]
* [[Digitaal Dorpsplein|Analyse-Digitaal-Dorpsplein]]
* [[AdSysCo|Analyse-AdSysCo]]
* [[DeLori | Analyse-DeLori]]


== Vergelijking applicaties ==

Voor een uitgebreide vergelijking van alle geanalyseerde applicaties in het project Digitale Wijkinfrastructuur, zie de [[Vergelijkingstabel Digitale Wijkinfrastructuur|vergelijkingstabel]].

== Workflows & Implementatiegidsen ==

Praktische implementaties van het referentiekader, inclusief gebruikte interoperabiliteitsvoorzieningen.

=== Workflows op individueel niveau ===

* '''Workflow''': [[Zorgcoördinatie met gedeelde agenda|Workflow-Zorgcoordinatie]]
* '''Workflow''': [[Delen van informatie tussen formele en informele zorg|Workflow-Informatie-Delen]]
* '''Workflow''': [[Gegevensuitwisseling met PGO's via MedMij|Workflow-PGO-Integratie]]

=== Workflows op gemeenschapsniveau ===

* '''Workflow''': [[Anonieme vragenlijst met FHIR & OAuth2|Workflow-Anonieme-Vragenlijst]]
* '''Workflow''': [[Gegevensuitwisseling tussen gemeenschapsplatform en zorgapplicaties|Workflow-Gemeenschapsplatform-Integratie]]
* '''Workflow''': [[Vrijwilligerswerving en -matching op gemeenschapsniveau|Workflow-Vrijwilligersmatching]]

== Gap-analyse en Toekomstige Ontwikkelingen ==

Op basis van de analyse van applicaties zijn de volgende hiaten geïdentificeerd die aandacht behoeven:

# '''Gemeenschapsbrede coördinatie''': Huidige applicaties richten zich vaak op individuele zorgvragers, terwijl er behoefte is aan functionaliteit voor gemeenschapsbrede coördinatie.

# '''Vrijwilligersmatching op gemeenschapsniveau''': Er is behoefte aan betere systemen voor het werven, matchen en beheren van vrijwilligers op gemeenschapsniveau.

# '''Integratie tussen individuele en gemeenschapssystemen''': Betere koppelingen tussen systemen gericht op individuele zorgvragen en gemeenschapsbrede systemen.

# '''Besluitvormingstools voor gemeenschappen''': Functionaliteit voor democratische besluitvorming binnen gemeenschappen is onderontwikkeld.

# '''Standaardisatie van gemeenschapsfuncties''': Er is behoefte aan meer standaardisatie van functionaliteiten die specifiek zijn voor gemeenschapsplatforms, zoals vrijwilligerswerving en activiteitenplanning.

# '''Privacy-vriendelijke gegevensuitwisseling''': Verdere ontwikkeling van standaarden en implementaties voor privacy-vriendelijke gegevensuitwisseling tussen formele en informele zorg.

== Standaarden en Relaties ==

Een overzicht en diagram van de standaarden en hoe ze met elkaar samenhangen.

=== Diagram: Interoperabiliteitsvoorzieningen en standaarden ===

[Hier komt een diagram dat de relaties tussen verschillende standaarden visualiseert]

=== Wanneer gebruik je welke standaard? ===

{| class="wikitable"
|-
! Gebruiksscenario !! Aanbevolen standaard !! Toelichting
|-
| Uitwisseling zorggegevens || HL7 FHIR || Internationale standaard voor zorggegevensuitwisseling
|-
| Koppeling met PGO's || MedMij || Nederlands afsprakenstelsel voor gegevensuitwisseling met PGO's
|-
| Authenticatie en autorisatie || OAuth2, OpenID Connect || Breed gedragen standaarden voor toegangsbeheer
|-
| Agenda-integratie || iCalendar, CalDAV || Standaarden voor agendabeheer en -synchronisatie
|-
| Adresboek-integratie || vCard, CardDAV || Standaarden voor contactgegevensbeheer
|-
| Berichtenuitwisseling || XMPP, Matrix || Open standaarden voor real-time communicatie
|-
| Decentrale gegevensuitwisseling || Nuts || Nederlandse standaard voor gedecentraliseerde zorgcommunicatie
|}

== Codevoorbeelden & Referentie-implementaties ==

Voorbeelden van implementaties en code-snippets om de integratie van standaarden te vergemakkelijken.

=== FHIR Questionnaire + OAuth2 ===

<syntaxhighlight lang="javascript">
// Voorbeeld van FHIR Questionnaire met OAuth2 authenticatie
const getFHIRQuestionnaire = async (questionnaireId) => {
  const tokenResponse = await fetch('https://auth-server.example/token', {
    method: 'POST',
    headers: { 'Content-Type': 'application/x-www-form-urlencoded' },
    body: 'grant_type=client_credentials&client_id=example-client&client_secret=example-secret'
  });
  
  const { access_token } = await tokenResponse.json();
  
  const questionnaireResponse = await fetch(`https://fhir-server.example/Questionnaire/${questionnaireId}`, {
    headers: { 'Authorization': `Bearer ${access_token}` }
  });
  
  return questionnaireResponse.json();
};
</syntaxhighlight>

=== PGO-integratie met MedMij ===

<syntaxhighlight lang="javascript">
// Voorbeeld van MedMij OAuth2 flow voor PGO-integratie
const startMedMijAuthorization = () => {
  const clientId = 'example-client-id';
  const redirectUri = 'https://app.example/callback';
  const scope = 'patient/*.read';
  const state = generateRandomState();
  
  // Sla state op om CSRF-aanvallen te voorkomen
  sessionStorage.setItem('oauth_state', state);
  
  const authUrl = `https://medmij-auth.example/authorize?` +
    `response_type=code&` +
    `client_id=${encodeURIComponent(clientId)}&` +
    `redirect_uri=${encodeURIComponent(redirectUri)}&` +
    `scope=${encodeURIComponent(scope)}&` +
    `state=${encodeURIComponent(state)}`;
    
  window.location.href = authUrl;
};
</syntaxhighlight>

=== Agenda-integratie met iCalendar ===

<syntaxhighlight lang="javascript">
// Voorbeeld van het genereren van een iCalendar bestand
const generateICalEvent = (event) => {
  const { title, startTime, endTime, location, description } = event;
  
  // Converteer naar iCalendar datumformaat
  const formatDate = (date) => {
    return date.toISOString().replace(/[-:]/g, '').split('.')[0] + 'Z';
  };
  
  const icalData = [
    'BEGIN:VCALENDAR',
    'VERSION:2.0',
    'PRODID:-//hacksw/handcal//NONSGML v1.0//EN',
    'BEGIN:VEVENT',
    `UID:${Math.random().toString(36).substring(2)}@example.com`,
    `DTSTAMP:${formatDate(new Date())}`,
    `DTSTART:${formatDate(startTime)}`,
    `DTEND:${formatDate(endTime)}`,
    `SUMMARY:${title}`,
    `LOCATION:${location || ''}`,
    `DESCRIPTION:${description || ''}`,
    'END:VEVENT',
    'END:VCALENDAR'
  ].join('\r\n');
  
  return icalData;
};
</syntaxhighlight>

== Monitoring en Compliance ==

Richtlijnen en tools voor het bewaken van gegevensuitwisseling en het naleven van wetgeving.

=== Logging en monitoring ===

Voor goede monitoring van digitale wijkinfrastructuur is het belangrijk om:

* Toegang tot gegevens te loggen
* Gebruikersactiviteit te monitoren
* Prestaties en beschikbaarheid te bewaken
* Incidenten systematisch te registreren

=== Compliance met wetgeving ===

Bij implementatie moet rekening worden gehouden met:

* Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)
* Wet elektronische gegevensuitwisseling in de zorg (Wegiz)
* Europese eIDAS-verordening
* Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO)

=== Toestemmingsbeheer ===

Duidelijke procedures en technische implementaties voor:

* Het vastleggen van toestemmingen
* Het intrekken van toestemmingen
* Gebruikersinzage in verleende toestemmingen
* Gespecificeerde toestemmingen per gegevenssoort

== Zie Ook ==

* [[Methodiek Functiebeschrijving|Methodiek-Functiebeschrijving]]
* [[Handvest Digitaal Geïntegreerde Gemeenschapszorg|Handvest-DICC]]
* [[Anonieme Login|Anonieme-Login]]
* [[HTI-Health Tools Interoperability|HTI]]
* [[FHIR en HL7 Standaarden|FHIR-HL7]]
* [[Privacy en Security in Zorgplatformen|Privacy-Security]]
* [[Nuts|Nuts]]
* [[LSP (AORTA)|LSP]]
* [[Koppeltaal|Koppeltaal]]
* [[MedMij|MedMij]]

[[Categorie:Digitale Wijkinfrastructuur]]
[[Categorie:Referentiekader]]